اعتیاد به قمار که به عنوان اختلال قماربازی نیز شناخته میشود، یک اختلال روانشناختی است که در آن فرد قادر به کنترل میل شدید خود به قمار نیست، حتی زمانی که این فعالیت تأثیرات منفی جدی بر زندگی او دارد. این اختلال میتواند به مشکلات مالی، شغلی، اجتماعی و خانوادگی منجر شود و تاثیرات مخربی بر سلامت روانی و جسمی فرد داشته باشد.
ویژگیها و علائم اعتیاد به قمار
اختلال قماربازی دارای علائم و نشانههای متعددی است که میتوانند در زندگی روزمره فرد و اطرافیانش مشکلات جدی ایجاد کنند. این علائم به طور کلی به سه دسته رفتاری، احساسی و اجتماعی تقسیم میشوند. در ادامه، به مهمترین علائم و نشانههای این اختلال اشاره خواهیم کرد:
نیاز به افزایش مبلغ قمار: فرد برای تجربه همان سطح از هیجان، نیاز به افزایش مبلغ قمار خود دارد.
عدم توانایی در کنترل قمار: فرد نمیتواند فعالیت قمار خود را متوقف کند یا کاهش دهد، حتی اگر بخواهد.
مشغولیت ذهنی با قمار: فرد دائماً به فکر قمار است، از جمله برنامهریزی برای بازیهای آینده، فکر کردن به روشهای کسب پول برای قمار، و یادآوری تجربیات قمار قبلی از مشغولیتهای ذهنی این افراد است.
قمار برای فرار از مشکلات: فرد ممکن است از قمار به عنوان راهی برای فرار از مشکلات یا کاهش احساسات ناخوشایند مانند اضطراب، افسردگی یا احساس گناه استفاده کند.
تعقیب ضررها: فرد پس از باخت پول در قمار، تلاش میکند با ادامه بازی و قمار کردن بیشتر، ضرر های خود را جبران کند، که اغلب منجر به ضررهای بیشتری میشود.
دروغ گفتن درباره قمار: فرد ممکن است درباره میزان زمانی که صرف قمار کرده یا مقدار پولی که از دست داده به خانواده، دوستان یا دیگران دروغ بگوید.
تاثیرات منفی بر زندگی: قماربازی ممکن است به تخریب روابط شخصی، از دست دادن شغل، مشکلات مالی جدی و حتی مواجهه با قانون منجر شود.
استفاده از منابع مالی خطرناک: فرد ممکن است برای تامین پول قمار از قرض گرفتن، فروش اموال شخصی یا حتی اقدام به اعمال غیرقانونی استفاده کند.
احساس گناه و شرم: فرد پس از قمار دچار احساس گناه، شرم یا پشیمانی میشود، اما با این حال نمیتواند از ادامه قمار جلوگیری کند.
اضطراب و افسردگی: اعتیاد به قمار اغلب با اضطراب و افسردگی همراه است. احساس ناامیدی و بیارزشی در فرد ایجاد میشود.
بیشتر بخوانید: درمان اضطراب با نوروفیدبک
تحریکپذیری و نوسانات خلقی: فرد در اثر عدم دسترسی به قمار یا در هنگام باخت، تحریکپذیر و عصبانی میشود و نوسانات خلقی شدیدی را تجربه خواهد کرد.
انزوای اجتماعی: فرد ممکن است از دوستان و خانواده خود فاصله بگیرد و روابط اجتماعیاش کاهش پیدا کند.
بیشتر بخوایند: درمان اضطراب اجتماعی
مشکلات مالی و بدهی: فرد ممکن است دچار مشکلات مالی جدی شود، از جمله بدهیهای سنگین که به دلیل قمار ایجاد شدهاند.
از دست دادن شغل یا فرصتهای تحصیلی: به دلیل مشغولیت بیش از حد فرد با قمار، ممکن است عملکرد شغلی یا تحصیلیاش کاهش یافته و حتی شغل خود را از دست دهد.
فروپاشی روابط خانوادگی: مشکلات ناشی از قمار، از جمله دروغگویی، مشکلات مالی و نوسانات خلقی، میتواند به فروپاشی روابط خانوادگی و عاطفی منجر شود.
فشار روانی مداوم: استرس و اضطراب ناشی از مشکلات مالی، بدهیها و فشارهای اجتماعی میتواند به مشکلات جسمانی مانند سردرد، مشکلات گوارشی و اختلالات خواب منجر شود.
خطر خودکشی: در موارد شدید، احساس ناامیدی و درماندگی ممکن است فرد را به سمت افکار یا اقدام به خودکشی سوق دهد.
بیشتر بخوانید: اختلال خوردن
دلایل و عوامل مؤثر بر ایجاد اختلال قماربازی
عوامل مختلفی میتوانند در ایجاد و تشدید اعتیاد به قمار نقش داشته باشند:
زیستشناختی: برخی مطالعات نشان میدهند که تغییرات در مغز، به ویژه در نواحی مرتبط با پاداش و کنترل تکانه، میتواند در اعتیاد به قمار نقش داشته باشد.
روانشناختی: اختلالات روانی مانند افسردگی، اضطراب یا اختلالات شخصیتی ممکن است افراد را بیشتر در معرض خطر اعتیاد به قمار قرار دهند.
اجتماعی و محیطی: دسترسی آسان به امکانات قمار، فشارهای اجتماعی یا حضور در محیطهای قماربازان حرفهای میتواند احتمال ابتلا به این اختلال را افزایش دهد.
عدم تعادل شیمیایی در مغز: قماربازی ممکن است با تغییرات در سیستم پاداشدهی مغز مرتبط باشد. افرادی که دچار قمار اجباری هستند، ممکن است دچار عدم تعادل در انتقالدهندههای عصبی مانند دوپامین باشند که مسئول احساس لذت و پاداش در مغز است. این امر میتواند باعث شود فرد به طور مکرر به دنبال تکرار تجربه لذتبخش قمار باشد.
عوامل ژنتیکی: مطالعات نشان میدهند که عوامل ژنتیکی ممکن است نقش مهمی در افزایش احتمال ابتلا به اختلال قماربازی داشته باشند. افرادی که اعضای خانوادهشان سابقه اعتیاد به قمار داشتهاند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به این اختلال باشند.
روانشناسی اعتیاد: قمار اجباری اغلب به عنوان یک اعتیاد رفتاری در نظر گرفته میشود. مشابه اعتیاد به مواد مخدر، فرد ممکن است به مرور زمان برای تجربه همان سطح از هیجان، مجبور به افزایش میزان قمار خود شود.
نیاز به فرار از واقعیت: بسیاری از افراد با مشکلات زندگی مانند اضطراب، افسردگی، استرس یا مشکلات خانوادگی مواجه هستند و ممکن است از قمار به عنوان راهی برای فرار از این مشکلات استفاده کنند. قمار به آنها امکان میدهد برای مدتی از مشکلات روزمره دور شوند.
اعتماد به نفس پایین: برخی افراد با اعتماد به نفس پایین ممکن است از قمار برای احساس قدرت یا موفقیت استفاده کنند، به خصوص اگر در دیگر جنبههای زندگی خود احساس شکست کنند.
دسترسی آسان به امکانات قمار: زندگی در محیطهایی که دسترسی به امکانات قمار، مانند کازینوها، سایتهای قمار آنلاین، یا بختآزماییها آسان است، میتواند احتمال ابتلا به قمار اجباری را افزایش دهد.
فشارهای اجتماعی: افراد ممکن است تحت تأثیر دوستان، خانواده، یا همکارانی که خودشان قمار میکنند، قرار گیرند و به سمت قمار کشیده شوند. همچنین، فشار اجتماعی برای دستیابی به موفقیت مالی یا حفظ وضعیت اجتماعی ممکن است برخی افراد را به قمار سوق دهد.
تاثیر تبلیغات: تبلیغات گسترده برای قمار، از جمله تبلیغات کازینوها، بختآزماییها و سایتهای قمار آنلاین، میتواند باعث شود افراد به سمت این فعالیتها کشیده شوند.
تجربیات دوران کودکی: تجربههای منفی در دوران کودکی، مانند سو استفاده یا غفلت، میتواند منجر به ایجاد الگوهای رفتاری پرخطر در بزرگسالی شود. برخی افراد ممکن است از قمار به عنوان راهی برای مقابله با احساسات و خاطرات منفی استفاده کنند.
بیشتر بخوانید: اختلال چند شخصیتی
درمان و مدیریت اختلال قماربازی
درمان اعتیاد به قمار معمولاً شامل ترکیبی از روشهای مختلف است:
مشاوره و رواندرمانی: جلسات رواندرمانی به ویژه رفتاردرمانی شناختی (CBT)، میتواند به فرد کمک کند تا الگوهای فکری و رفتاری ناسالم خود را تغییر دهد.
گروههای حمایت: شرکت در گروههای حمایتی مانند “قماربازان ناشناس” (Gamblers Anonymous) میتواند برای بسیاری از افراد مفید باشد.
درمانهای دارویی: در برخی موارد، داروهایی که برای درمان اختلالات دیگر مانند افسردگی یا اضطراب استفاده میشوند، ممکن است در کاهش میل به قمار موثر باشند.
مدیریت مالی و حمایت خانوادگی: کمک به فرد برای تنظیم برنامههای مالی و حمایت خانواده در جلوگیری از دسترسی به منابع مالی میتواند بخش مهمی از فرایند بهبودی باشد.
پیامدهای عدم درمان
اگر اعتیاد به قمار بدون درمان باقی بماند، ممکن است منجر به مشکلات جدی مانند ورشکستگی، فروپاشی خانواده، از دست دادن شغل، و حتی مشکلات قانونی شود. در موارد شدید، فرد ممکن است احساسات ناامیدی و خودکشی را تجربه کند.
بیشتر بخوانید: اختلال ارتباطی
نتیجه گیری
قمار اجباری یک اختلال پیچیده است که معمولاً نتیجه ترکیبی از عوامل زیستی، روانشناختی و اجتماعی است. برای پیشگیری و درمان این اختلال، نیاز است که این عوامل به درستی شناسایی و در فرآیند درمان مورد توجه قرار گیرند. درمانهای متنوعی از جمله مشاوره روانشناختی، گروههای حمایتی و در برخی موارد دارودرمانی میتوانند به افراد مبتلا کمک کنند تا از این اختلال رهایی یابند.