اختلال خوردن چیست و چه ویژگی‌هایی دارد؟ + درمان

اختلال خوردن به مجموعه‌ای از شرایط روانی و رفتاری اشاره دارد که با نگرش‌ها، افکار و رفتارهای نامنظم مرتبط با خوردن، وزن و شکل بدن مشخص می‌شوند. این اختلالات می‌توانند تأثیرات جدی بر سلامت جسمی و روانی فرد داشته باشند. اختلالات خوردن شامل چند نوع مختلف هستند که هر یک ویژگی‌ها و علائم خاص خود را دارند. دراین مقاله به تعریف و توضیح برخی از مهم‌ترین اختلالات خوردن می‌پردازیم.

انواع اختلال خوردن

اختلالات خوردن انواع مختلفی دارد و در شکل های متفاوتی بروز می‌کند در ادامه مهمترین نوع از این نوع اختلال را معرفی خواهیم کرد:

بی‌اشتهایی عصبی

این نوع اختلال با کاهش شدید وزن بدن، ترس شدید از افزایش وزن و تصویر بدنی نامناسب مشخص می‌شود. محدودیت شدید در مصرف غذا، کاهش وزن شدید، ترس از افزایش وزن، تصویر بدنی نادرست و عدم قبول کردن وزن سالم از مهمترین علائم این نوع اختلال است. بی اشتهایی عصبی با عوارضی از قبیل سوء تغذیه، ضعف جسمانی، مشکلات قلبی، پوکی استخوان، مشکلات قاعدگی در زنان و افزایش خطر مرگ همراه است.

بیشتر بخوانید: اختلال ارتباطی

پرخوری عصبی

اختلالی است که با دوره‌های مکرر پرخوری و رفتارهای جبرانی نامناسب مانند استفراغ عمدی، استفاده از ملین‌ها، روزه‌داری و ورزش مفرط همراه است. مهمترین علائم آن شامل : پرخوری مکرر، رفتارهای جبرانی، احساس عدم کنترل بر خوردن، نگرانی بیش از حد درباره وزن و شکل بدن است. این نوع از اختلال می تواند مشکلات گوارشی، کم‌آبی بدن، اختلالات الکترولیتی، مشکلات دندانی و ناراحتی‌های قلبی را به دنبال داشته باشد.

اختلال خوردن بی‌قاعده

اختلالی است که با دوره‌های مکرر پرخوری بدون انجام رفتارهای جبرانی مانند استفراغ یا استفاده از ملین‌ها همراه است. خوردن مقادیر زیاد غذا در مدت زمان کوتاه، احساس گناه و خجالت پس از پرخوری، خوردن سریع‌تر از حد معمول، خوردن تا زمانی که احساس ناراحتی ایجاد شود این اختلال می تواند مشکلات روانی مانند افسردگی و اضطراب را به دنبال داشته باشد.

اختلال اجتناب/محدودیت غذایی

اجتناب یا محدودیت شدید در مصرف غذا به دلایل مختلفی مانند نارضایتی از بافت یا طعم غذا، ترس از خفگی یا استفراغ از مهمترین ویژگی های این نوع اختلال خوردن است. از علائم آن می توان به کاهش وزن شدید، سوء تغذیه، وابستگی به مکمل‌های غذایی، اختلال در عملکرد اجتماعی یا شغلی اشاره کرد. مشکلات جسمی و روانی مرتبط با کمبودهای تغذیه‌ای نیز مهمترین عوارض پیش آمده برای این اختلال است.

اختلال نشخوار

اختلال نشخوار یک اختلال خوردن است که با بازگرداندن مکرر غذا به دهان از معده، بدون حالت تهوع یا بیماری همراه است. این غذا ممکن است دوباره جویده، بلعیده یا بیرون ریخته شود. این رفتار باید حداقل به مدت یک ماه ادامه داشته باشد تا به عنوان اختلال نشخوار تشخیص داده شود.

بیشتر بخوانید: اختلال بیش فعالی و عدم تمرکز

سندرم شب خوری

سندرم شب‌خوری یک اختلال خوردن است که با الگوی ناهنجار خوردن و رفتارهای مرتبط با خوردن در طول شب مشخص می‌شود. افراد مبتلا به این سندرم معمولاً در طول شب یا در ساعات پایانی شب غذا می‌خورند و اغلب این رفتار با مشکلات خواب و احساس ناراحتی روانی همراه است.

اختلال خوردن پیکا 

خوردن مواد غیر خوراکی و بدون ارزش غذایی مانند خاک، گچ، مو و یخ به مدت حداقل یک ماه از ویژگی های این نوع اختلال خوردن است که میتواند با عوارض گسترده ای همراه باشد. این اختلال می‌تواند در کودکان، بزرگسالان و افراد دارای اختلالات رشد رخ دهد.

ارتورکسیا عصبی

ارتورکسیا عصبی یک اختلال خوردن است که با وسواس ناسالم در مورد خوردن غذاهای سالم مشخص می‌شود. اگرچه تمرکز بر تغذیه سالم به طور کلی مثبت است، در افراد مبتلا به ارتورکسیا عصبی این وسواس به حدی می‌رسد که به کیفیت زندگی و سلامت روانی فرد آسیب می‌زند.

 اجتناب از موقعیت‌های اجتماعی که شامل غذا خوردن هستند، به دلیل نگرانی درباره انتخاب‌های غذایی، احساس برتری نسبت به دیگران به دلیل رعایت رژیم غذایی خاص، احساس اضطراب، گناه یا خجالت در صورت مصرف غذاهای غیر سالم یا ناسالم از مهمترین علائم این نوع اختلال خوردن است.

همچنین اضطراب، افسردگی و اختلالات روانی مرتبط با وسواس، انزوای اجتماعی به دلیل اجتناب از موقعیت‌های غذایی از عوارض ارتورکسیا عصبی است.

بیشتر بخوانید: اختلال شخصیت وسواسی

علل ایجاد اختلال خوردن

اختلالات خوردن ناشی از ترکیبی از عوامل پیچیده روانی، اجتماعی، ژنتیکی و فرهنگی هستند. این عوامل می‌توانند در تعامل با یکدیگر منجر به توسعه و تداوم این اختلالات شوند. در ادامه به بررسی برخی از مهم‌ترین علل ایجاد اختلالات خوردن می‌پردازیم:

اختلالات روانی: بسیاری از افراد مبتلا به اختلالات خوردن دارای مشکلات روانی همزمان مانند افسردگی، اضطراب، وسواس فکری-عملی (OCD) و اختلالات شخصیتی هستند.

کمال‌گرایی: تمایل به کمال‌گرایی و نیاز به داشتن بدن ایده‌آل می‌تواند منجر به رفتارهای ناسالم خوردن شود.

پایین بودن اعتماد به نفس: افراد با اعتماد به نفس پایین ممکن است با استفاده از کنترل وزن و غذا خوردن به دنبال افزایش اعتماد به نفس خود باشند.

تروما: تجربه‌های تروماتیک مانند سوءاستفاده جنسی، عاطفی یا جسمی می‌تواند خطر ابتلا به اختلالات خوردن را افزایش دهد.

فشار اجتماعی: فشارهای اجتماعی و فرهنگی برای داشتن بدن لاغر و ایده‌آل می‌تواند به توسعه اختلالات خوردن کمک کند.

رسانه‌ها و تبلیغات: تصاویر و پیام‌های رسانه‌ای که بدن لاغر را تبلیغ می‌کنند، می‌توانند به نگرانی‌های بدنی و رفتارهای ناسالم خوردن منجر شوند.

محیط خانواده: نگرش‌ها و رفتارهای غذایی خانواده، انتظارات والدین و تجربیات تغذیه‌ای در دوران کودکی می‌توانند تأثیر زیادی بر روی رفتارهای خوردن فرد داشته باشند.

وراثت: تحقیقات نشان داده‌اند که اختلالات خوردن می‌توانند دارای عناصر ژنتیکی باشند و در برخی خانواده‌ها به صورت ارثی مشاهده شوند.

عدم تعادل شیمیایی در مغز: ناهنجاری‌های شیمیایی در مغز، به ویژه در انتقال‌دهنده‌های عصبی مانند سروتونین، می‌تواند در توسعه اختلالات خوردن نقش داشته باشد.

تغییرات هورمونی: تغییرات هورمونی مرتبط با بلوغ می‌توانند در بروز اختلالات خوردن، به ویژه در نوجوانان، نقش داشته باشند.

محیط‌های استرس‌زا: محیط‌های استرس‌زا مانند مدارس، دانشگاه‌ها و محیط‌های کاری می‌توانند به افزایش اضطراب و رفتارهای ناسالم خوردن منجر شوند.

بیشتر بخوانید: درمان اختلال شخصیت مرزی

عوارض اختلال خوردن

اختلالات خوردن می‌توانند عوارض جسمی و روانی جدی و متعددی را به همراه داشته باشند. این عوارض بسته به نوع و شدت اختلال خوردن می‌توانند متفاوت باشند، اما در کل تاثیرات مخربی بر سلامت جسمی و روانی فرد دارند. در ادامه به برخی از مهم‌ترین عوارض روانی اختلالات خوردن را بیان خواهیم کرد:

افسردگی: افزایش خطر افسردگی و افکار خودکشی.

اضطراب: افزایش سطح اضطراب و نگرانی‌های مداوم.

وسواس فکری-عملی (OCD): افزایش رفتارهای وسواسی مرتبط با خوردن و وزن.

اختلالات خواب: مشکلات خواب مانند بی‌خوابی یا خواب ناآرام.

اختلالات روانی دیگر: افزایش خطر ابتلا به سایر اختلالات روانی مانند اختلالات خلقی.

انزوای اجتماعی: اجتناب از موقعیت‌های اجتماعی که شامل خوردن می‌شوند، کاهش تعاملات اجتماعی و افزایش انزوای اجتماعی.

مشکلات تحصیلی و شغلی: کاهش عملکرد تحصیلی و شغلی به دلیل ضعف جسمی و روانی.

تاثیرات منفی بر روابط: مشکلات در روابط خانوادگی و دوستانه به دلیل رفتارهای ناسالم مرتبط با خوردن.

بیشتر بخوانید: درمان اختلال شخصیت خودشیفته

درمان انواع اختلال خوردن

درمان اختلالات خوردن نیازمند رویکردی چندجانبه است که شامل روان‌درمانی، مشاوره تغذیه، حمایت دارویی (در صورت لزوم)، و حمایت اجتماعی است. درمان‌های مؤثر باید به هر دو جنبه جسمی و روانی این اختلالات پرداخته و با توجه به نوع و شدت اختلال، به صورت فردی تنظیم شوند. در ادامه به بررسی درمان‌های مختلف برای اختلال خوردن می‌پردازیم:

روان‌درمانی: درمان شناختی-رفتاری (CBT) برای تغییر الگوهای فکری و رفتاری نادرست مرتبط با خوردن و تصویر بدن می تواند بسیار موثر باشد. خانواده‌درمانی نیز می‌تواند به خصوص در نوجوانان کمک کننده باشد.

دارودرمانی: داروهای ضدافسردگی مانند SSRIs ممکن است برای کاهش علائم افسردگی و اضطراب مفید باشند. مانند فلوکستین که تاییدیه سازمان جهانی غذا و دارو را دارند برای درمان پرخوری عصبی می‌تواند موثر باشد. همچنین داروهایی مانند لیسو‌دکس‌افتامین (Vyvanse) که برای درمان اختلال خوردن بینج تأیید شده‌اند.

بیشتر بخوانید: درمان اختلالات اعصاب و روان با rtms

نتیجه‌گیری

اختلالات خوردن ناشی از ترکیبی از عوامل روانی، اجتماعی، ژنتیکی، فرهنگی، رفتاری و محیطی هستند. شناسایی این عوامل می‌تواند به درک بهتر و مدیریت موثر این اختلالات کمک کند.همچنین درمان اختلالات خوردن نیازمند رویکردی جامع و چندجانبه است که شامل روان‌درمانی، حمایت دارویی و نظارت پزشکی است. تشخیص و درمان به موقع این اختلالات می‌تواند به بهبود وضعیت جسمی و روانی فرد کمک کند. همکاری نزدیک با روانپزشک و متخصص تغذیه برای مدیریت و درمان موثر این اختلالات ضروری است.