تیک های عصبی یا اختلالات حرکتی از بیماری های عصبی هستند که جزو سندرمهایی بالینی قرار می گیرند، این بیماری فرد مبتلا را با افزایش یا کاهش حرکات ارادی و غیر ارادی همراه می سازد که کنترل بسیار کمی روی آن خواهند داشت. این اختلال بدون ضعف یا اسپاسم (گرفتگی عضلانی) است و در درجات و شدت های مختلفی بروز می کند. حرکات غیر طبیعی و خارج از محدوده طبیعی باید درمان شوند و در این خصوص نیز درمان اختلالات حرکتی بدون دارو نیز وجود دارد. اختلالات حرکتی از تحرک بیش از اندازه اندام ها تا سفتی و گرفتگی آن را شامل می شود و باید درمان های لازم برای رفع آن در صورت مشاهده و مواجهه با آن مد نظر قرار بگیرد.
حرکات غیر طبیعی، اولین تظاهر اختلالات حرکتی اولیه میباشند اما در اختلالات حرکتی ثانویه، حرکات طبیعی بوده و نشان دهندهی یک اختلال نورولوژیک عمومی میباشند.
اختلالات حرکتی شامل انواع مختلفی است که در دسته بندی های گوناگون قرار می گیرد. به طور کلی شایع ترین این مشکلات شامل موارد زیر است:
اختلال حرکتی آتاکسی
آتاکسی اختلالی است که مغز و نخاع را درگیر کرده و آن را دچار تحلیل می کند، فرد مبتلا به این اختلال دقت پایینی برای انجام امور دارد و دچار عدم تعادل و لرزش خواهد شد.این اختلال در وی میتواند منجر به کاهش ظرافت، عدم دقت، ناپایداری، عدم تعادل و لرزش و یا عدم وجود هماهنگی در هنگام انجام حرکات ارادی شود.
بیماران مبتلا به این اختلال برای راه رفتن دچار مشکل هستند و مدام سقوط می کنند. در ادامه نیز ممکن است فرد برای صحبت کردن و ارتباط های چشمی دچار مشکل شود.چنانچه یک اختلال متابولیسمی علت زمینه ای آتاکسی باشد ممکن است بتوان آن را در افراد مناسب توسط بهترین روانپزشک درمان نمود.
اساس درمان آتاکسی ناشی از پارکینسون (و یا پارکینسون به هر علتی)، مصرف L-DOPA ی خوراکی است. دیگر داروهای مورد استفاده در درمان آتاکسی ناشی از پارکینسون (یا پارکینسون به هر علتی) عبارتند از آنتی کولینرژیکها، آگونیستهای دوپامین، آمانتادین، سلجیلین و انتاکاپون. در کودکان مبتلا به آتاکسی معمولا فقط آنتی کولینرژیکها تجویز میشوند.
اختلال حرکتی دیس تونی
دیس تونی از دیگر بیماری هایی است که باعث بروز اختلالات حرکتی می شود، این عارضه که یک اختلال نورولوژیک در ماهیچهها است ، باعث بروز اسپاسم یا گرفتگی های غیر ارادی در عضلات می شود. دیس تونی زمانی ایجاد می شود که هسته های قاعده ای دچار اختلال در عملکرد می شوند و چرخه ی آن دچار معضل می شود. این بیماری در واقع در عمق مغز بوجود میآید که وظیفهی آنها هماهنگ کردن حرکات میباشد . این مناطق مغز، سرعت و نرمی حرکات را کنترل نموده و از حرکات ناخواسته جلوگیری مینمایند.
بیماران مبتلا به دیس تونی دارای مشخصه هایی از حرکات غیر قابل کنترل هستند و برخی از آن ها حرکات تکراری را انجام می دهند، البته ظاهر غیر عادی اندام های بدن نیز از شاخصه های دیگر مبتلایان می باشد. این بیماری می تواند هر بخشی از بدن نظیر بازوها، پاها، تنه، پلکها و طنابهای صوتی را درگیر کند و باعث ایجاد حرکات دائمی و تکرار شونده در آن گردد.
دیس تونی در اشکال و حالت های مختلفی ایجاد می شود که می تواند سراسری باشد و باعث درگیری کل بدن گردد ، یا اینکه تنها بشی از یک عضور را دچار خلل نماید. دیس تونیهای کانونی تنها یک بخش از بدن، عمدتا گردن (که انحراف اسپاسمودیک گردن یا Spasmodic torticollis نامیده میشود)، پلکها (که Blepharospasm نامیده میشود)، بخش تحتانی صورت (سندرم Meige) و دست (کرامپ Writer یا دیس تونی اندام)، را درگیر میکنند.
لرزش حرکتی (Essential Tremor)
ممکن است لرزش در دستان دیگران را دیده باشید، این مساله به تدریج باعث می شود که برای انجام فعالیت های روزانه اختلال ایجاد شود، لرزش حرکتی نوعی لرزش غیر کنترل شده است که در یک یا هر دو دست بیمار ایجاد می شود. حرکات لرزسی در حین انجام کارهای پایه تشدید شده و عاملی بازدارنده برای انجام صحیح فعالیت ها می شود. امروزه لرزش دست ها بسیاری از افراد جامعه را درگیر می سازد. طبق اطلاعات کتابخانه ی ملی پزشکی، لرزش حرکتی اغلب در افراد بالای 65 سال دیده میشود.
این نوع لرزش نه در اثر یک بیماری زمینه ای نظیر پارکینسون بلکه در اثر وجود ناهنجاری در نواحیای از مغز که مسئول کنترل حرکت هستند بوجود میآید. حدود 50 درصد از بیماران دارای سابقه ی خانوادگی هستند. این وضعیت معمولا منجر به بروز عوارض جدی نمیشود اما قطعا میتواند با فعالیتهای روزانه تداخل پیدا کرده و منجر به استرس فرد شود.
در برخی موارد، حرکت درمانی یا تغییر سبک زندگی میتواند منجر به بهبود علائم شود. چنانچه وضعیت بیمار کارهای روزانهی او را مختل کرده و با تاثیر منفی بر کیفیت زندگی وی همراه باشد، درمان دارویی یا جراحی در نظر گرفته میشود.
در حدود 50 تا 75 درصد از بیمارانی که دارو دریافت میکنند میزان لرزشها کاهش پیدا میکند. معمولا از داروهایی نظیر بتابلوکرها، داروهای ضد صرع، بنزودیازپینها و مهار کنندههای آنزیم کربینک انهیدراز استفاده میشود. بتابلوکرها معمولا برای بیماران جوانتر تجویز میشوند چرا که ممکن است منجر به از بین رفتن حافظه و کاهش سطح هوشیاری در افراد مسن شوند.
اختلال حرکتی میوکلونوس
میوکلونوس زمانی ایجاد می شود که چند عضله به طور همزمان درگیر اسپاسم متناوب می شوند. این بیماری نیز مانند سایر اختلالات حرکتی دارای دسته و انواع مختلفی است که با توجه به شرایط بیمار تعیین می شود. شایعترین نوع آن، میوکلونوس قشری است که از ناحیهای از مغز به نام قشر حسی-حرکتی منشأ میگیرد.
فردی که مبتلا به اختلالات میوکلونوس است حرکات غیر ارادی با ریتم منظم را خواهد داشت که در نهایت برای انجام فعالیت های روزانه و حرکات اصلی دچار مشکل می شود.علت این بیماری ممکن است در نتیجه بیماری های دیگر باشد، اما در برخی از موارد هم ممکن است کاملا بدون علت و بی دلیل ایجاد شود.
برخی از بیماریهای همراه با میوکلونوس عبارتند از سلیاک، سندرم آنجلمن، بیماریهانتینگتون، سندرم رت، بیماری کروتز فلدت-ژاکوب و آلزایمر.
میوکلونوس زیر قشری معمولا گروههای متعددی از عضلات(به صورت منتشر) را درگیر مینماید و ممکن است در اثر کاهش سطح اکسیژن مغز(هایپوکسی) یا یک اختلال متابولیسمی نظیر نارسایی کلیوی یا کبدی رخ دهد.
میوکلونوس نخاعی در اثر یک ضایعهی نخاعی کانونی نظیر مالتیپل اسلکروزیس، سیرینجومیلی (اتساع نخاع یا Syringomyelia)، تروما، میلوپاتی ایسکمیک یا یک عفونت نظیر هرپس-زوستر، بیماری لایم، ای.کولای و یا HIV بوجود بیاید.