اختلال هویت جنسی که به انگلیسی به عنوان Gender identity disorder شناخته میشود، یا Gender Dysphoria تعبیر خواهد شد. به حالتی اشاره دارد که در آن فرد با نارضایتی شدید یا ناراحتی نسبت به جنسیت بیولوژیکی خود (یعنی جنسی که در زمان تولد به او اختصاص داده شده است) یا هویت جنسی که جامعه به او تحمیل کرده، مواجه میشود. این نارضایتی ممکن است به دلیل تفاوت بین جنسیت بیولوژیکی فرد و هویت جنسی او باشد.
ویژگیها و علائم اختلال هویت جنسی
افرادی که با اختلال هویت جنسی مواجه هستند، ممکن است احساس کنند که بدنشان با هویت جنسی واقعیشان همخوانی ندارد. این احساس نارضایتی میتواند به صورتهای مختلفی بروز کند که در ادامه به نشانههای آن اشاره خواهیم کرد:
تمایل به تغییر جنسیت: برخی افراد ممکن است به شدت تمایل به تغییر جنسیت خود داشته باشند.
پرهیز از فعالیتهای مرتبط با جنسیت بیولوژیکی: این افراد ممکن است از فعالیتهایی که با جنسیت بیولوژیکیشان مرتبط است، پرهیز کنند یا در آنها احساس نارضایتی شدید داشته باشند.
استرس یا اضطراب: ممکن است این افراد به دلیل نارضایتی از جنسیت بیولوژیکی خود، دچار استرس، اضطراب، افسردگی یا مشکلات روانی دیگری شوند.
انواع اختلال هویت جنسی
اختلال هویت جنسی میتواند به صورتهای مختلفی بروز کند که میتوان آنها را به عنوان زیرمجموعههای این اختلال در نظر گرفت. برخی از انواع یا اشکال مرتبط با اختلال هویت جنسی شامل موارد زیر است:
اختلال هویت جنسی در کودکان
این نوع اختلال در سنین کودکی ظاهر میشود و کودکان با احساس نارضایتی یا ناهماهنگی نسبت به جنسیت بیولوژیکی خود مواجه هستند. آنها ممکن است تمایل داشته باشند که به عنوان جنس مخالف زندگی کنند یا با اسباببازیها و فعالیتهایی که معمولاً به جنس مخالف مربوط میشود، بازی کنند. این کودکان تمایل به پوشیدن لباسهای جنس مخالف دارند و به نقشها و بازیهای مرتبط با جنس مخالف علاقه دارند.
اختلال هویت جنسی در نوجوانان
در دوران نوجوانی، این اختلال ممکن است تشدید شود و فرد با تمایل قویتری به تغییر جنسیت یا زندگی به عنوان جنس مخالف روبرو شود. این مرحله میتواند بسیار حساس باشد زیرا نوجوانان در حال تجربه تغییرات بدنی و هورمونی هستند. معمولا این نوجوان ها تمایل به تغییر بدن از طریق درمانهای هورمونی یا جراحی دارند تا بتوانند احساس نارضایتی از بلوغ جسمانی مرتبط با جنسیت بیولوژیکی خود را برطرف کنند.
اختلال هویت جنسی در بزرگسالان
این نوع اختلال در افراد بزرگسال بروز میکند و میتواند شامل نارضایتی پایدار از جنسیت بیولوژیکی، نیاز به زندگی به عنوان جنس مخالف، و در برخی موارد تمایل به انجام جراحیهای تطبیقی جنسیت باشد.
اختلال هویت جنسی بدون جنسیت
اختلال هویت جنسی بدون جنسیت به وضعیتی اطلاق میشود که فرد هیچ گونه هویتی جنسیتی را احساس نمیکند یا به طور کامل از چارچوبهای جنسیتی معمول مانند “زن” یا “مرد” جدا است. این افراد ممکن است خود را به عنوان “بیجنسیت” معرفی کنند و نارضایتی یا ناراحتی شدیدی از فشارهای اجتماعی یا انتظارات مرتبط با جنسیت تجربه کنند. این افراد معمولا هیچ گونه ارتباطی با هویتهای جنسیتی مرسوم مانند زنانه یا مردانه احساس نکنند. همچنین ممکن است از انتظارات اجتماعی یا فرهنگی که بر اساس جنسیت به آنها تحمیل میشود، ناراحت یا مضطرب باشند.
اختلال هویت جنسی دوجنسیتی
اختلال هویت جنسی دو جنسیتی به وضعیتی اشاره دارد که در آن فرد هویت جنسی خود را به طور همزمان یا متناوب به عنوان دو جنس مختلف (مثلاً هم زن و هم مرد) تجربه میکند. افراد دوجنسیتی ممکن است بین دو هویت جنسی متفاوت تغییر کنند یا هر دو هویت را به طور همزمان درک کنند. این وضعیت میتواند منجر به ناراحتی، سردرگمی یا فشار روانی شود، به خصوص اگر هویتهای مختلف با انتظارات یا نقشهای جنسیتی اجتماعی تداخل داشته باشند. افراد دوجنسیتی ممکن است بین دو هویت جنسی مختلف تغییر کنند. برای مثال، ممکن است در برخی از مواقع خود را به عنوان زن و در مواقع دیگر به عنوان مرد احساس کنند.
اختلال هویت جنسی بدون تمایل جنسی
اختلال هویت جنسی بدون تمایل جنسی به وضعیتی اشاره دارد که در آن فرد علاوه بر تجربه نارضایتی یا ناهماهنگی با جنسیت بیولوژیکی خود، تمایل جنسی کمی دارد یا به طور کامل فاقد تمایل جنسی است. این وضعیت ممکن است به عنوان ترکیبی از بیجنسیتی و بیتمایلی جنسی در نظر گرفته شود. این افراد ممکن است هیچگونه تمایل جنسی نسبت به دیگران نداشته باشند. بیتمایلی جنسی به این معناست که فرد به طور طبیعی به برقراری رابطه جنسی تمایل ندارد، اگرچه ممکن است از نظر عاطفی یا رومانتیک جذب دیگران شود.
بیشتر بخوانید: انحراف جنسی
درمان اختلال هویت جنسی
درمان اختلال هویت جنسی، که به طور خاص به نارضایتی عمیق فرد از جنسیت بیولوژیکی خود و یا عدم تطابق بین هویت جنسیتی و جنسیت بیولوژیکی اشاره دارد، نیازمند رویکردهای چندجانبه و شخصیسازی شده است. این اختلال شامل گروههای مختلف است بنابراین روشهای درمانی به نیازها و اولویتهای خاص هر فرد بستگی دارد و میتواند شامل موارد زیر است:
مشاوره و رواندرمانی
رواندرمانی فردی: مشاوره با روانشناس یا روانپزشک میتواند به فرد کمک کند تا درک بهتری از هویت جنسیتی خود پیدا کند و استراتژیهایی برای مقابله با مشکلات روانشناختی مرتبط با نارضایتی جنسیتی (مانند اضطراب و افسردگی) ارائه دهد.
مشاوره هویت جنسیتی: متخصصان در این حوزه میتوانند به فرد کمک کنند تا فرآیند انتقال را بهتر درک کرده و برنامهای برای تطابق با هویت جنسیتی خود ایجاد کنند.
درمانهای شناختی-رفتاری (CBT): این روش میتواند به فرد کمک کند تا الگوهای فکری و رفتاری ناسالم را تغییر دهد و مهارتهای مقابله با فشارهای اجتماعی و مشکلات روانشناختی را بهبود بخشد.
پشتیبانی اجتماعی و گروههای حمایتی
گروههای پشتیبانی: پیوستن به گروههای حمایتی که شامل افرادی با تجربیات مشابه است، میتواند به فرد کمک کند تا احساسات خود را به اشتراک بگذارد، از تجربیات دیگران یاد بگیرد و حمایت اجتماعی لازم را دریافت کند.
آموزش و آگاهیسازی: شرکت در برنامههای آموزشی و آگاهیبخشی در مورد هویت جنسیتی میتواند به فرد و اطرافیانش کمک کند تا درک بهتری از اختلال هویت جنسی و نیازهای فرد داشته باشند.
پزشکی و درمانهای هورمونی
درمان هورمونی: برای بسیاری از افراد ترنسجندر، درمان هورمونی (مانند هورمونهای استروژن یا تستوسترون) میتواند به تطابق بیشتر ویژگیهای جسمانی با هویت جنسیتی کمک کند. این درمان باید تحت نظارت پزشک متخصص انجام شود.
عملهای جراحی: در برخی موارد، افراد ممکن است تصمیم به انجام عملهای جراحی تطبیق جنسیت (مانند جراحی تغییر جنسیت یا جراحیهای زیبایی) بگیرند. این تصمیم معمولاً پس از مشاورههای متعدد و بررسیهای پزشکی گرفته میشود.
مدیریت و کنترل مشکلات روانشناختی
مدیریت اضطراب و افسردگی: درمانهای دارویی و غیر دارویی برای مدیریت اضطراب و افسردگی ممکن است در مواردی که این مشکلات همراه با اختلال هویت جنسی وجود دارند، ضروری باشد.
تقویت مهارتهای مقابلهای: آموزش مهارتهای مقابلهای به فرد میتواند به او کمک کند تا با فشارهای اجتماعی و روانشناختی مرتبط با هویت جنسیتی خود بهتر کنار بیاید.
بیشتر بخوانید: اختلالات جنسی
افراد ترنس
نقش روانپزشک در درمان اختلال هویت جنسی
روانپزشک نقش بسیار مهمی در درمان اختلال هویت جنسی دارد و این نقش شامل جنبههای مختلف تشخیصی، درمانی و حمایتی است. اختلال هویت جنسی وضعیت پیچیدهای است که نیاز به یک رویکرد چندجانبه و هماهنگ دارد. در ادامه به جزئیات نقش روانپزشک در این زمینه میپردازم:
تشخیص دقیق: روانپزشک اولین مرحله در درمان اختلال هویت جنسی را با تشخیص دقیق آغاز میکند. که شامل ارزیابی جامع از تاریخچه فرد، تجربیات روانشناختی و فیزیولوژیکی، و میزان نارضایتی جنسیتی است.
تشخیص اختلالات همزمان: روانپزشک ممکن است برای شناسایی اختلالات روانشناختی همراه مانند اضطراب، افسردگی یا اختلالات روانی دیگر، ارزیابیهای لازم را انجام دهد. درمان این اختلالات ممکن است بخشی از برنامه درمانی کلی باشد.
ارزیابی آمادگی برای درمان: قبل از شروع درمانهای پزشکی یا جراحی، روانپزشک ارزیابی میکند که فرد آمادگی لازم برای این درمانها را دارد یا نه. این ارزیابی معمولاً شامل بررسی حمایت اجتماعی، تواناییهای مقابلهای، و ثبات روانی است.
مشاوره فردی: روانپزشک ممکن است جلسات مشاوره فردی برای کمک به فرد در درک بهتر هویت جنسیتی و مدیریت مشکلات روانشناختی مرتبط با نارضایتی جنسیتی برگزار کند. این جلسات میتواند به فرد در تقویت خودآگاهی و خودپذیری کمک کند.
پشتیبانی در تصمیمگیری: روانپزشک به فرد کمک میکند تا تصمیمات مهمی درباره درمانهای هورمونی، جراحی و تغییرات زندگی بگیرد.
مدیریت مشکلات روانشناختی: درمانهای روانشناختی و مشاوره برای مدیریت اضطراب، افسردگی و سایر مشکلات روانشناختی مرتبط با اختلال هویت جنسی ممکن است توسط روانپزشک انجام شود.
درمان هورمونی: روانپزشک ممکن است در همکاری با پزشکان متخصص، درمانهای هورمونی را برای کمک به تطابق ویژگیهای جسمانی با هویت جنسیتی فرد تجویز کند. این شامل نظارت بر دوزها، ارزیابی عوارض جانبی و تنظیمات مورد نیاز است.
دارو درمانی برای اختلالات همزمان: اگر فرد با اختلالات روانشناختی مانند افسردگی یا اضطراب مواجه باشد، روانپزشک ممکن است داروهایی را برای مدیریت این اختلالات تجویز کند.
حمایت از تغییرات اجتماعی و قانونی: روانپزشک میتواند به فرد کمک کند تا در فرآیند تغییر نام و جنسیت در مدارک رسمی و تطابق با محیطهای اجتماعی و شغلی حمایت لازم را دریافت کند.
آموزش و آگاهیسازی: روانپزشک میتواند به فرد و خانواده او آموزش داد تا بهتر با تغییرات جنسیتی و تأثیرات آن بر زندگی فرد و روابطش آشنا شوند.
پیشگیری از مشکلات روانشناختی: روانپزشک میتواند به پیشگیری از مشکلات روانشناختی بیشتر و مدیریت عوارض احتمالی ناشی از درمانها کمک کند.
مدیریت بحرانهای روانی: در صورت بروز بحرانهای روانی یا اضطراری، روانپزشک میتواند به فرد کمک کند تا به سرعت مدیریت شود و حمایت لازم را دریافت کند.
نتیجه گیری
درمان اختلال هویت جنسی باید به طور جامع و شخصیسازی شده انجام شود، و نیاز به همکاری نزدیک با تیمی از متخصصان بهداشت روان، پزشکان، و مشاوران دارد. این درمانها میتوانند شامل مشاوره روانشناختی، درمانهای هورمونی، عملهای جراحی، و حمایتهای اجتماعی و قانونی باشند. هدف نهایی این است که فرد بتواند با هویت جنسیتی خود به راحتی و به خوبی زندگی کند و از تاثیرات منفی ناشی از نارضایتی جنسیتی به حداقل ممکن برسد.
نقش روانپزشک در درمان اختلال هویت جنسی بسیار متنوع و پیچیده است. از تشخیص دقیق و مشاورههای روانشناختی گرفته تا درمانهای دارویی و پشتیبانی در تغییرات زندگی، روانپزشک به عنوان یک بخش کلیدی از تیم درمانی عمل میکند.